Każdy rzemieślnik musi mieć formalne potwierdzenie zdobytych kwalifikacji zawodowych. W 2017 r. izby rzemieślnicze wydały 27 024 świadectwa czeladnicze oraz 2429 dyplomów mistrzowskich, a od 1945 r. odpowiednio – ponad 2 mln i ponad 500 tys. Związek Rzemiosła Polskiego unowocześnia właśnie sposób przeprowadzania egzaminów zawodowych w rzemiośle.
Związek Rzemiosła Polskiego rozpoczął 1 maja 2016 r. realizację pozakonkursowego projektu „Nowa jakość egzaminów zawodowych w rzemiośle”. Zgodnie z zasadą subsydiarności przedsięwzięcie to stanowi rozwinięcie prac zapoczątkowanych w 2013 r. nad modernizacją zadań egzaminacyjnych i prowadzeniem szkoleń dla członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych. Projekt obejmuje działania realizowane w dwóch fazach. W pierwszej – do 31 marca 2020 r. skupiamy się na trzech zasadniczych priorytetach, tj. opracowaniu zadań egzaminacyjnych, szkoleniu członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych oraz modernizacji technologicznej (cyfryzacji) walidacji kwalifikacji i pracy egzaminatorów.
Nowe zadania egzaminacyjne i przeszkoleni egzaminatorzy
Opracowujemy ok. 30 tys. zadań egzaminacyjnych dla 40 zawodów i aktualizujemy kolejne 10 tys. dla zawodów z etapu bazowego, wypracowanych w latach 2013-2015. Każdy z nich wziął udział w szkoleniu metodologicznym prowadzonym przez trenerów Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego. Dodatkowo umożliwiono im konsultacje z metodykami i trenerami w postaci cyklicznych webinariów. Ostateczny kształt zadań powstawał w części warsztatowej prowadzonej podczas spotkań wartościujących, poświęconych w miarę możliwości poszczególnym branżom.
W ramach drugiego priorytetu przeszkolono już 529 z 1000 członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych. Szkolenia dotyczą m.in. obowiązujących przepisów prawnych, procedur, kryteriów oceniania oraz posługiwania się zestawami egzaminacyjnymi zamieszczanymi na platformie Egzaminy w Rzemiośle. Związek stara się zwiększać udział kobiet w składzie komisji egzaminacyjnych i dlatego zaplanowano przeszkolenie 150 z nich. Kursy ukończyło już 127 kobiet, w tym kilka w zawodach zdominowanych przez mężczyzn, jak np. kamieniarz czy mechanik pojazdów samochodowych. Opracowano także nowoczesny „Poradnik dla członków komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych”. Został wydany w nakładzie 8 tys. egzemplarzy.
Duże zainteresowanie internetową platformą edukacyjno-egzaminacyjną
Realizując trzeci cel strategiczny, utworzyliśmy platformę Egzaminy w Rzemiośle (ewr.zrp.pl). Pozwala ona 8160 członkom komisji egzaminacyjnych izb rzemieślniczych na zamieszczanie zadań egzaminacyjnych (dotychczas wstawiono ok. 20 tys. zadań z 19 profesji), generowanie zestawów na potrzeby danego egzaminu, a także na pobieranie istotnych dla izb informacji oświatowych. Na platformie publikowane są również aktualności oraz zestawienia danych dotyczących rzemieślniczego przygotowania zawodowego i przeprowadzanych egzaminów w podziale na lata, zawody i izby. W module e-learning upowszechniane są przydatne informacje dotyczące m.in. kryteriów oceniania czy konstruowania zadań.
W 2018 r. rozpoczęto prace programistyczne nad utworzeniem dodatkowego modułu, który umożliwi przeprowadzanie pisemnych egzaminów czeladniczych i mistrzowskich online. Obejmie on takie tematy, jak prawo pracy, BHP, ochrona środowiska, prowadzenie i dokumentacja działalności gospodarczej, rachunkowość zawodowa, rysunek zawodowy oraz podstawy pedagogiki i psychologii wraz z metodyką nauczania. Cyfryzacja procesu egzaminowania pozwoli na:
– eliminację błędów ludzkich, do jakich czasem dochodzi z powodu znużenia towarzyszącego dużej liczbie egzaminów,
– obiektywizację ocen,
– zaoszczędzenie czasu przez zespół egzaminacyjny.
Statystyki (Google Analytics) potwierdzają, że platforma spotkała się z dużym zainteresowaniem członków komisji egzaminacyjnych. Odnotowano bowiem 3585 unikatowych zalogowań (tylko członkowie komisji po zalogowaniu mają dostęp do wszystkich funkcji), czyli ponad 224 proc. więcej niż założono na etapie składania wniosku aplikacyjnego. Wszystkich odsłon było natomiast aż 103 056.
Uznanie dla mistrzów
Działania w powyższych priorytetach – zgodnie z planem i zasadą konieczności utrzymania rezultatów projektu – będą prowadzone do 2025 r. i obejmą wszystkie 130 zawodów. Jednocześnie Związek Rzemiosła Polskiego stara się o wprowadzanie kwalifikacji czeladnika i mistrza do Zintegrowanego Rejestru Kwalifikacji. Warto nadmienić, że tytuły zawodowe mistrza w zawodach fryzjer, kosmetyczka, wizażystka-stylistka, glazurnik i stolarz meblowy zostały uznane jako spełniające wymagania efektów uczenia się dla piątego poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji. Liczymy na takie samo uznanie efektów uczenia mistrzów także w innych zawodach rzemieślniczych i rozpoczęliśmy prace nad modyfikacją standardu wymagań egzaminacyjnych dla mistrzów. To naturalny kierunek, ponieważ od kilku dekad polskie świadectwa czeladnicze i dyplomy mistrzowskie, uwierzytelniane w ZRP i legalizowane w MSZ zgodnie z konwencją haską z 1961 r., są powszechnie uznawane za granicą, a od 2012 r. – uzupełniane także o suplementy Europass.
Kończąc, pragnę przypomnieć, że za pracę na rzecz rozwoju oświaty zawodowej Związek Rzemiosła Polskiego otrzymał w 2017 r. tytuł Afirmatora Ruchu Innowacyjnego przyznany przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, a minister Anna Zalewska zapowiedziała odnowienie i aktualizację porozumienia podpisanego kilkanaście lat temu przez MEN i ZRP.
Andrzej Stępnikowski
Egzaminy w rzemiośle Podstawą prawną systemu egzaminów czeladniczych i mistrzowskich, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne powołane przez izby rzemieślnicze, jest ustawa o rzemiośle oraz wydane na jej podstawie rozporządzenie ministra edukacji narodowej w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. Dokument ten określa szczegółowe warunki i tryb powołania komisji oraz przeprowadzania egzaminów, a także warunki dopuszczenia do egzaminu. Cechą charakterystyczną izbowych egzaminów jest ich otwartość i dostępność dla różnych grup kandydatów, tj. zarówno młodocianych absolwentów nauki zawodu u rzemieślnika, jak i osób dorosłych, poszukujących możliwości potwierdzenia kwalifikacji nabytych w trakcie pracy zawodowej i przygotowania teoretycznego.
Egzamin w rzemiośle przeprowadza się w dwóch etapach: praktycznym i teoretycznym. Pierwszy z nich polega na samodzielnym wykonaniu przez zdającego zadań egzaminacyjnych sprawdzających umiejętności praktyczne. Etap teoretyczny odbywa się w dwóch częściach: pisemnej i ustnej.
Andrzej Stępnikowski Doktorant Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, absolwent X edycji programu doktoranckiego w zakresie ekonomii w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, magister stosunków międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego (specjalność integracja europejska). Z pierwszego wykształcenia technik mechanik precyzyjny (Technikum Mechaniczne im.T. Kościuszki w Radomiu). Autor publikacji w czasopismach „Rynek Pracy”, „Edukacja Ustawiczna” oraz „Polityka Społeczna”. Zastępca dyrektora Zespołu Oświaty Zawodowej i Problematyki Społecznej Związku Rzemiosła Polskiego. Członek Rady Programowej ds. Kompetencji przy Ministrze Przedsiębiorczości i Technologii. Przedstawiciel polskich pracodawców w gremiach międzynarodowych, m.in. od 2010 r. członek Rady Zarządzającej Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (CEDEFOP) w Salonikach oraz członek Komitetu Doradczego KE ds. Kształcenia Zawodowego i Szkoleń w Brukseli (ACVT). Od października 2018 r. także członek Europejskiej Sieci Ekspertów CEDEFOP ds. Przygotowania Zawodowego.
