Ponad połowa pracowników wykształconych w systemie dualnym w Polsce to efekt pracy rzemieślników. Z inicjatywy cechów lub izb rzemieślniczych powstają również szkoły zawodowe. Raport wyjaśnia, na czym polega nauka zawodu w rzemiośle. Przedstawia też propozycje usprawnienia systemu edukacji zawodowej, wypracowane m.in. podczas I Forum Szkół Rzemiosła.
Od kilku lat toczy się w Polsce dyskusja na temat kształcenia dualnego i jego roli w zwiększaniu konkurencyjności młodych ludzi na rynku pracy. Ważny głos zabierają w niej przedstawiciele rzemiosła, odpowiadający za nauczanie w tym systemie 50 proc. młodocianych pracowników. Badania przeprowadzone wśród absolwentów oraz mistrzów szkolących potwierdziły, że taki sposób nauki daje przepustkę do stałego zatrudnienia w poszukiwanych na rynku pracy zawodach[1-4].
– Choć dyskusja trwa od dawna, ciągle jeszcze pojawiają się opinie, że wprowadzamy coś nowego, z czym po raz pierwszy spotykamy się w naszym systemie edukacji. Nie jest to zgodne z prawdą, ponieważ dualność kształcenia zawodowego polega na tym, że część programu nauczania jest realizowana w szkole lub na kursie, druga zaś u pracodawcy. A tak od kilkudziesięciu lat kształci rzemiosło. Od chwili rozpoczęcia nauki zawodu uczeń jest pracownikiem danego zakładu i po ukończeniu szkoły nadal jest w nim zatrudniony – podkreśla Jolanta Kosakowska, dyrektor Zespołu Oświaty Zawodowej i Problematyki Społecznej w Związku Rzemiosła Polskiego. – Według badań ManpowerGroup, 45 proc. pracodawców w Polsce twierdzi, że ma problemy z pozyskaniem pracowników. Od kilku lat najtrudniej znaleźć wykwalifikowanych pracowników fizycznych – m.in. mechaników, elektryków, spawaczy, monterów, operatorów wózków widłowych, murarzy, drukarzy, stolarzy czy tokarzy. Tymczasem w materiałach MEN pojawiła się ostatnio informacja o ponad 42-procentowym bezrobociu wśród absolwentów szkół zawodowych. Można się zastanawiać, co jest przyczyną takiego paradoksu, bo przecież nie to, że kształcenie zawodowe jest złe, tylko niekoniecznie jest realizowane w takich zawodach, które są potrzebne pracodawcom. Warto zatem zbadać, jaki jest odsetek bezrobotnych absolwentów szkół zawodowych, którzy mieli zajęcia praktyczne u pracodawców, a jaki szkolących się w warsztatach – dodaje.
Tysiące fachowców najwyższej klasy
Rzemieślnicy, uczestnicząc w naszym życiu poprzez wykonywanie 125 zawodów, pokazują, jak istotne miejsce w gospodarce zajmuje rzemiosło. Firmy rzemieślnicze w coraz większym stopniu łączą innowacyjne metody wytwarzania produktów i świadczenia usług z tradycją rzemieślniczej rzetelności.
Związek Rzemiosła Polskiego wraz z organizacjami terenowymi – 27 izbami rzemieślniczymi, 478 cechami rzemiosł oraz 186 spółdzielniami – tworzy największą i najstarszą w kraju strukturę samorządu gospodarczego. W roku szkolnym 2017/2018 ok. 23,5 tys. pracodawców-rzemieślników kształci w systemie dualnym 64,7 tys. uczniów. Rzemiosło jest tym samym największą szkołą zawodową w kraju. Od 1945 r. izby rzemieślnicze potwierdziły kwalifikacje zawodowe i wydały ponad 2 mln świadectw czeladniczych oraz ok. 500 tys. dyplomów mistrzowskich.
– Fakt, że kształcenie w rzemiośle jest nieustannie i z powodzeniem realizowane, pomimo kolejnych zmian politycznych i systemowych, potwierdza autentyczne zapotrzebowanie społeczne na taką edukację oraz to, że elastyczne formy reagują na zmiany. Warto o tym pamiętać, inicjując zmiany systemowe. Decydenci nie zawsze to rozumieją. Dziś np. przemysł cierpi na brak fachowców i zmiany są skoncentrowane na jego potrzebach. Zapomina się przy tym, że gospodarka to różnorodność – sektor usług oraz wytwórczości w rzemiośle potrzebuje także wykwalifikowanych kadr i tworzy dla nich konkretne miejsca pracy. Ponadto będzie szansą dla wielu młodych w sytuacji, gdy technologie 4.0 będą lawinowo ograniczały miejsca pracy – podkreśla Jolanta Kosakowska.
Rzemiosło dysponuje ofertą kształcenia zarówno w zawodach o charakterze artystycznym i rękodzielniczym, jak i w zawodach nowoczesnych. Przykłady tych pierwszych to kowal, ludwisarz, zdobnik ceramiki, koronkarka, organomistrz czy zdobnik szkła. Za nowoczesne można natomiast uznać takie profesje, jak mechanik precyzyjny, mechanik-monter maszyn i urządzeń, elektromechanik pojazdów samochodowych, monter izolacji przemysłowych czy monter sieci i instalacji sanitarnych. To świetni fachowcy, którzy często samodzielnie projektują narzędzia, maszyny czy niezbędne oprogramowanie.
Nauka zawodu w rzemiośle
Najważniejsze z punktu widzenia rozwoju kształcenia dualnego jest rozumienie tej formy edukacji w ujęciu pedagogicznym, a zatem koncentrującym się na nauce naprzemiennej w szkole oraz w miejscu pracy w zbliżonych proporcjach czasowych[5]. Uczeń najczęściej dwa dni w tygodniu spędza w szkole, a trzy dni – w zakładzie pracy lub tydzień w szkole – tydzień u pracodawcy.
– Liczba godzin przeznaczonych na naukę w szkole i zakładzie zawsze jest żywym tematem, ponieważ pracodawcy uważają, że wciąż zbyt mało czasu poświęca się na zajęcia praktyczne. Oczywiście są regulacje prawne, wskazujące proporcje między nauką praktyczną i teoretyczną, ale ten podział jest dokonywany w szkolnym planie nauczania i często dochodzi do faworyzowania kształcenia teoretycznego. Organizacja nauki w rzemieślniczej szkole zawodowej, prowadzonej przez cech lub izbę rzemieślniczą, pozwala na pogodzenie praktyki w zakładzie i teorii w szkole. Ważne jest, aby w zawodach o charakterze usługowym blokować zajęcia, np. tydzień nauki w szkole i tydzień u pracodawcy, bowiem wówczas realizacja programu praktycznej nauki zawodu u pracodawcy jest łatwiejsza i skuteczniejsza, także dla ucznia – mówi Jolanta Kosakowska.
Młody człowiek rozpoczynający kształcenie w systemie dualnym staje się młodocianym pracownikiem. Nabywa w ten sposób podwójny status prawny:
1) pracownika młodocianego, w stosunku do którego stosowane są przepisy Kodeksu pracy;
2) ucznia, wobec którego stosowane są przepisy ustawy o systemie oświaty.
Uczeń posiada prawa pracownicze, w tym m.in. do stałego miesięcznego wynagrodzenia, ubezpieczenia, bezpłatnej opieki lekarskiej oraz płatnego urlopu. System dualny przygotowuje go do natychmiastowego podjęcia pracy po ukończeniu nauki, gdyż absolwent ma jednocześnie wiedzę teoretyczną, umiejętności praktyczne oraz doświadczenie zawodowe.
Rzemieślnicy zrzeszeni w organizacji samorządu rzemiosła posiadają uprawnienia do kształcenia praktycznego lub zatrudniają pracowników z uprawnieniami instruktora praktycznej nauki zawodu. Na zakończenie nauki zawodu uczniowie przystępują do egzaminów czeladniczych przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. System egzaminów, oparty na wiedzy i doświadczeniach przedsiębiorców, weryfikuje wiedzę uczniów rzemiosła pod względem umiejętności przydatnych w nowoczesnej gospodarce. Jeżeli uczeń je zda, uzyskuje świadectwo czeladnicze i tytuł czeladnika. Warto dodać, że potwierdzeniem kwalifikacji zawodowych rzemieślników mogą być także:
-
dyplom lub świadectwo ukończenia wyższej lub ponadgimnazjalnej szkoły o profilu technicznym bądź artystycznym w zawodzie (kierunku) odpowiadającym dziedzinie wykonywanego rzemiosła,
-
dyplom mistrza w zawodzie odpowiadającym danemu rodzajowi rzemiosła,
-
zaświadczenie potwierdzające posiadanie wybranych kwalifikacji zawodowych w zakresie zawodu odpowiadającego danemu rodzajowi rzemiosła.
Standardy wymogów egzaminacyjnych, w myśl ustawy o rzemiośle, zatwierdza Związek Rzemiosła Polskiego we współpracy z izbami rzemieślniczymi. Przygotowanie zawodowe uczniów do egzaminów przebiega w przedsiębiorstwach, gdzie odpowiadają za nie rzemieślnicy, będący członkami organizacji samorządu rzemiosła i posiadający uprawnienia instruktora praktycznej nauki zawodu. Nadzór nad tym przygotowaniem sprawują cechy z upoważnienia izb rzemieślniczych.
– Świadectwo czeladnicze i dyplom mistrzowski to znane i uznawane potwierdzenia kwalifikacji zarówno na krajowym, jak i zagranicznym rynku pracy. Właściciele takich dokumentów mogą wystąpić o wystawienie Suplementu Europass w języku polskim lub angielskim, w których zawarte są opisy profili umiejętności, stanowiące ważne informacje dla pracodawcy lub instytucji, które takiego dokumentu wymagają – podkreśla Jolanta Kosakowska. – Charakterystyczną cechą egzaminów w rzemiośle jest ich otwartość i dostępność dla różnych grup kandydatów, tj. zarówno młodocianych pracowników – absolwentów nauki zawodu u rzemieślnika, jak też osób dorosłych, poszukujących możliwości potwierdzenia kwalifikacji nabytych podczas pracy zawodowej lub przygotowania kursowego. Świadectwa czeladnicze i dyplomy mistrzowskie są wprowadzane do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Docelowo na każdym świadectwie i dyplomie wydrukowany będzie poziom Polskiej Ramy Kwalifikacji. Oczywiście, aby kwalifikacje takie mogły funkcjonować, izby rzemieślnicze musiały przygotować stosowną infrastrukturę, właściwą do przeprowadzania procesów walidacji i certyfikacji. To jest znaczący wkład rzemiosła w system potwierdzania kwalifikacji, finansowany z funduszy pozabudżetowych – dodaje.
Rzemieślnicze szkoły zawodowe
Cechy lub izby rzemieślnicze coraz częściej decydują się na podjęcie trudu tworzenia szkół zawodowych. W Polsce działa 40 szkół rzemieślniczych, w których kształci się prawie 6 tys. uczniów. Zatrudnionych jest w nich 1132 nauczycieli. Do 2017 r. mury tych placówek opuściło ponad 14 tys. absolwentów. Wypracowano różne formy prawne prowadzenia rzemieślniczych szkół zawodowych:
-
niepubliczna szkoła zawodowa, której organem prowadzącym jest izba rzemieślnicza lub cech (niepubliczna szkoła z uprawnieniami szkoły publicznej ma prawo otrzymywania dotacji – gwarantowana wysokość jest równa subwencji określonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej);
-
publiczna szkoła zawodowa, której prowadzenie, na podstawie umowy zawartej z jednostką samorządu terytorialnego, zostało przekazane innemu podmiotowi, np. izbie rzemieślniczej;
-
publiczna szkoła zawodowa pod patronatem rzemiosła (umowa o współpracy pomiędzy izbą rzemieślniczą lub cechem a szkołą).
Pierwsze szkoły niepubliczne, utworzone z inicjatywy organizacji rzemiosła, powstały już w 1993 r.
– Rzemieślnicze szkoły zawodowe, bo tak nazwaliśmy szkoły niepubliczne z uprawnieniami publicznych, których organem prowadzącym są cechy lub izby rzemieślnicze, stanowią dodatkowy nurt w działalności edukacyjnej realizowanej z zaangażowaniem organizacji rzemiosła – podkreśla Zbigniew Marchwiak, zastępca prezesa Związku Rzemiosła Polskiego. – Niemal 6 tys. uczniów w takich szkołach to ok. 10 proc. wszystkich, którzy zawodu uczą się w rzemiośle. To dowód, że środowisko pracodawców-rzemieślników jest kreatywne w poszukiwaniu różnych rozwiązań, aby wzmacniać kształcenie zawodowe ze swoim udziałem. Warto, aby jednostki samorządu terytorialnego dostrzegały zalety takich placówek, gdzie związek szkoły zawodowej z pracodawcami i ich organizacją jest bardzo silny, co oczywiście daje konkretne efekty nauczania – dodaje.
Na zakończenie nauki uczeń rzemieślniczej szkoły zawodowej zdaje egzamin czeladniczy oraz uzyskuje świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej (w następnych latach branżowej szkoły I stopnia). W takim systemie jest możliwe kształcenie w 60 zawodach. Absolwenci zasadniczej szkoły zawodowej/branżowej szkoły I stopnia mogą kontynuować naukę w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych oraz uzupełnić kwalifikacje w zawodzie w formie kursów kwalifikacyjnych zawodowych. W nowym systemie kontynuacja nauki zawodu będzie możliwa w branżowej szkole II stopnia.
W zespołach szkół prowadzonych przez rzemiosło są także licea ogólnokształcące. Należy założyć, że pojawią się również branżowe szkoły II stopnia.
– Bardzo ważne jest tworzenie takich ścieżek kształcenia młodego człowieka, by sprzyjały rozwijaniu jego uzdolnień i zainteresowań. Możliwość kontynuowania nauki w wybranym zawodzie w szkole dającej wykształcenie i kwalifikacje na wyższym poziomie jest więc bardzo słusznym rozwiązaniem. Potwierdza także, że wybór zawodu nie zamyka dalszej ścieżki kształcenia, która prowadzi do matury, a potem do nauki na uczelni – mówi Zbigniew Marchwiak. – Dla młodych ludzi ważne jest, aby zdobywanie kwalifikacji wiązało się z zatrudnieniem, które przyczynia się do uzyskiwania doświadczenia zawodowego już w trakcie nauki. Rzemieślnicze szkoły zawodowe tworzą takie warunki, bowiem wszyscy uczniowie zajęcia praktyczne realizują w ramach umów o pracę. Warto zadbać o to, aby taka umowa mogła być kontynuowana po przejściu ucznia do branżowej szkoły II stopnia – dodaje.
Rzemieślnicze szkoły zawodowe są odpowiedzią na występującą w szkołach publicznych tendencję zmniejszania wymiaru godzin przeznaczonych na zajęcia praktyczne na rzecz kształcenia ogólnego.
– Organizacja nauki musi być zgodna z ogólnie obowiązującymi zasadami prawnymi, które dopuszczają tzw. minimalny wymiar godzin przeznaczonych na zajęcia praktyczne. Ta część kształcenia zawodowego ma istotny wpływ na kształtowanie kompetencji i umiejętności. Dlatego istotne jest, ile czasu przeznacza się na kształcenie praktyczne i teoretyczne. W rzemieślniczej szkole zawodowej dochodzi do porozumienia między szkolącym pracodawcą i szkołą, aby zajęcia praktyczne były prowadzone w formule stwarzającej najlepsze warunki do realizacji programu kształcenia zawodowego. Rzemiosło, prowadząc szkoły i zajęcia praktyczne, bierze odpowiedzialność za przygotowanie absolwentów do zatrudnienia, a także – jeżeli wykazują taką wolę – kontynuowanie nauki – mówi Zbigniew Marchwiak.
Perspektywy i rekomendacje
Edukacja zawodowa, po długim okresie marginalizacji, zaczyna zajmować należne jej miejsce zarówno w systemie edukacji, jak i w społeczeństwie. Dostrzegane są jej istotne walory w odniesieniu do gospodarki oraz rynku pracy. Znaczenie środowiska rzemieślniczego w kształceniu kadr jest bezsporne, dlatego jego głos powinien być uwzględniany w dyskusji nad modernizacją edukacji zawodowej w Polsce.
– Kształcenie zawodowe z udziałem zakładów rzemieślniczych jest sprawdzonym rozwiązaniem, w którym ukształtowano formy prawne i struktury organizacyjne. W podobny sposób powstał system uzyskiwania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w rzemiośle, w tym egzaminów czeladniczych i mistrzowskich przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych – mówi Zbigniew Marchwiak. – Jako jedno z rozwiązań postulujemy upowszechnianie systemu przygotowania zawodowego, ale z większą rolą organizacji pracodawców, m.in. cechów i izb rzemieślniczych, jako gwarantów jakości tego procesu. Z pewnością lepsze przygotowanie zawodowe adeptów nauki zawodu przyczynia się do rozwoju ich talentów, a w konsekwencji do wzrostu innowacyjności gospodarki. W tym celu należy rozwijać i promować kształcenie zawodowe łączące naukę w szkole i w naturalnych warunkach pracy. Jesteśmy przeciwni zamiarom resortu edukacji rozbicia etapu teoretycznego egzaminu czeladniczego na dwóch organizatorów, tj. izby rzemieślnicze i okręgowe komisje egzaminacyjne. Pomysł budzi wiele wątpliwości zarówno formalno-organizacyjnych, jak i merytorycznych. Od pomysłodawców zmian i decydentów oczekujemy faktycznego uznania, iż wobec problemów ekonomicznych, organizacyjnych i kadrowych, piętrzących się przed szkolnictwem zawodowym, rośnie rola pracodawców i ich organizacji w procesie kształcenia, zwłaszcza w zawodach związanych z potrzebami lokalnych i regionalnych rynków pracy czy uznawanych za niszowe i unikatowe. Szukając drogi prowadzącej do nauki i zdobycia kwalifikacji zawodowych, warto zwrócić się do organizacji pracodawców, a zwłaszcza środowiska rzemieślniczego – dodaje.
– Zmiany systemowe przede wszystkim powinny uwzględniać to, co najlepiej sprawdziło się w różnych, często trudnych warunkach społecznych i gospodarczych – rzemiosło potwierdziło, że elastyczność rzemieślniczego kształcenia zawodowego, którego wyróżnikiem jest m.in. egzamin czeladniczy, daje konkretne efekty. Mamy nadzieję, że decydenci zachowają sprawdzony model kształcenia zawodowego w rzemiośle, którego istotnym elementem jest egzamin przed komisją egzaminacyjną izby rzemieślniczej – podsumowuje Jolanta Kosakowska.
Działające rzemieślnicze szkoły zawodowe mogą stanowić wzorzec dla kolejnych inicjatyw. Wyrazem społecznej odpowiedzialności rzemiosła jest uchwała podjęta w czerwcu 2017 r., w której Kongres Rzemiosła Polskiego wskazał kierunek działania organizacji rzemiosła: wspieranie inicjatyw służących zwiększaniu jakości i skuteczności kształcenia zawodowego z udziałem rzemiosła poprzez tworzenie szkół zawodowych, których organami są cechy lub izby rzemieślnicze[6].
W dyskusji podczas I Forum Szkół Rzemiosła, które odbyło się 27 lutego 2018 r. w siedzibie Związku Rzemiosła Polskiego, szczególny nacisk położono na poprawę przygotowania zawodowego młodocianych pracowników. Uczestnicy Forum rekomendowali m.in.:
-
zmianę wag w rozliczaniu subwencji dla klas wielozawodowych (zlikwidowanie zróżnicowania w postaci dwóch wag);
-
weryfikację wskaźnika naliczania dofinansowania dla pracodawców realizujących przygotowanie zawodowe;
-
weryfikację planu nauczania w klasach zawodowych;
-
przeprowadzenie badań wśród absolwentów szkół zawodowych w podziale na formy organizacji zajęć praktycznych;
-
podwyższenie wynagrodzeń młodocianych pracowników i planu wydatków w tym zakresie z Funduszu Pracy;
-
powołanie Rady Dyrektorów Szkół Rzemiosła.
– Rzemiosło tworzy trwały kapitał społeczny i gospodarczy, pielęgnując przy tym tradycje, a korzystając z doświadczeń pokoleń, patrzy w przyszłość. Jakość, niepowtarzalność, pasja, elastyczność, kreatywność, innowacyjność na miarę potrzeb firmy i jej klientów, relacje mistrz-uczeń, szacunek dla pracy, otwartość na potrzeby społeczności lokalnych – to wizytówka i misja rzemiosła. Przed kilku laty zmiany strukturalne spowodowały wycofanie się przemysłu z kształcenia zawodowego. Dzisiaj sytuacja się zmieniła. Ten sektor także chce uczestniczyć w gromadzeniu kapitału fachowców przygotowanych do pracy w warunkach przemysłowych. Jednakże nie jest uzasadnione pomijanie kształcenia zawodowego rzemiosła, które nie tylko wypracowało dobre rozwiązania, ale także wychodzi z różnymi inicjatywami, aby z jednej strony tradycyjnie pełnić ukształtowaną misję, a z drugiej – dostarczać wykwalifikowanych kadr nie tylko dla rzemiosła. Uznanie roli rzemiosła w kształceniu zawodowym ma istotne znaczenie dla działań realizowanych na poziomie regionów. Wkład środowiska, jego zaangażowanie w edukację zawodową, wypracowane doświadczenia mogą być źródłem inspiracji dla innych pracodawców, jednostek samorządu terytorialnego, szkół oraz innych organizacji związanych z edukacją zawodową – podsumowuje Zbigniew Marchwiak.
Anna Świdurska
Iwona Kałużna
dyrektor Zespołu Szkół Usługowo-Gospodarczych w Pleszewie
Tym, co niewątpliwie wyróżnia naszą szkołę od początku jej istnienia, jest udział rzemiosła w edukacji młodych ludzi. Praktyczna nauka zawodu uczniów opiera się na stałej współpracy z ponad 395 pracodawcami z powiatów: pleszewskiego, jarocińskiego, ostrowskiego, kaliskiego. Zaangażowani są również przedsiębiorcy z Poznania, a także z niemieckich miast Quedlinburg i Gütersloh. Dzięki tej współpracy wprowadzamy wiele nowatorskich rozwiązań w programie nauczania, realizujemy projekty unijne, innowacje pedagogiczne, przygotowujemy uczniów do konkursów branżowych, współorganizujemy Wielkopolski Festiwal Rzemiosła i Pasowanie na Czeladników. Jako pierwsza szkoła w Polsce, już w 2009 r., w porozumieniu z pracodawcami wprowadziliśmy innowacyjne rozwiązanie organizacyjne w zakresie praktycznej nauki zawodu, uwzględniające korelację czasową nauczania teoretycznego i praktycznego. Polega ono na naprzemiennym kształceniu w zakładzie pracy i w szkole – uczeń przebywa tydzień w szkole, a kolejny tydzień na praktykach. Nowa organizacja nauki już na etapie pomysłu zyskała aprobatę naszych partnerów: członków Cechu Rzemiosł Różnych Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Pleszewie, Pleszewskiej Izby Gospodarczej, a także Pleszewskiego Zrzeszenia Handlu i Usług. Z perspektywy czasu wszyscy zgodnie twierdzą, że był to bardzo dobry pomysł i praktyczne rozwiązanie, którego zazdroszczą nam pracodawcy z ościennych powiatów.
Katarzyna Wierzbicka
dyrektor biura Cechu Rzemiosł Różnych i Małej Przedsiębiorczości w Bielawie
Dlaczego warto kształcić się w naszych szkołach
W skład Zespołu Szkół CRR w Bielawie wchodzą Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Branżowa Szkoła I Stopnia oraz Szkoła Podstawowa z Oddziałami Przysposabiającymi do Pracy (klasy VII i VIII). Mocną stroną prowadzonych przez nasz cech placówek jest to, że nadzorujemy praktyczną naukę zawodu uczniów w zrzeszanych przez nas zakładach rzemieślniczych.
Kształcimy w systemie dualnym. W szkole uczniowie mają zajęcia z wiedzy ogólnej, praktyczną naukę zawodu – u rzemieślnika, a teoretyczną naukę zawodu – na kursach dokształcających (cztery tygodnie każdego roku). Kładziemy duży nacisk na praktykę, dlatego uczniowie w klasie pierwszej mają dwa dni praktycznej nauki zawodu, w klasie drugiej – trzy, a w trzeciej – cztery.
Szkoła to nie tylko nauka. Naszym uczniom dajemy możliwość rozwijania pasji poprzez udział w licznych, nie tylko zawodowych, konkursach i wycieczkach. Staramy się też obalić stereotypowe myślenie o szkołach zawodowych i rzemiośle. Dlatego organizujemy: uroczyste pasowanie uczniów klasy pierwszej w obecności władz miasta, Święto Czeladnicze (m.in. pasowanie Szablą im. J. Kilińskiego absolwentów szkoły na czeladników), Konkurs Wiedzy o Mieście i Rzemiośle, Potyczki Sportowe o Puchar Starszego Cechu, Konkurs Fryzjerski dla Juniorów, a także próbny egzamin czeladniczy dla uczniów klasy trzeciej.
Z naszej szkoły na rynek trafia wykwalifikowana kadra, której brakuje pracodawcom. Pokazujemy, że rzemiosło jest wartościową organizacją.
Jak usprawnić system edukacji zawodowej
Należy zwiększyć fundusze na szkoły zawodowe, aby stworzyć nowoczesny system kształcenia. Dzięki temu rodzice i uczniowie, podejmując decyzje o wyborze szkoły, nie będą ulegali stereotypowym i negatywnym opiniom o nauczaniu zawodowym. Większe dotacje powinny trafiać także do pracodawców, aby zachęcić ich do przyjmowania uczniów na praktyki. Ponadto wyższe wynagrodzenie dla uczniów może zachęcić ich do wyboru szkoły zawodowej. Należałoby również opracować system orientacji zawodowej, który pozwoliłby młodym ludziom na dobry wybór kierunku kształcenia. Przede wszystkim warto rozbudować doradztwo zawodowe, a jego elementy wprowadzić już nawet do przedszkoli.
Anna Krysińska
dyrektor Rzemieślniczej Szkoły Zawodowej Cechu Rzemiosł Różnych w Koninie Branżowej Szkoły I Stopnia
Dlaczego warto kształcić się w naszej szkole
Młodzi ludzie powinni wybierać szkoły, które pozwolą na rozwój ich dalszej kariery zawodowej. Rzemieślnicza Szkoła Zawodowa CRR w Koninie – Branżowa Szkoła I Stopnia jest właśnie taką placówką. Atuty nauki w naszej szkole to pierwsza w życiu uczniów umowa o pracę, pierwsze wynagrodzenie, możliwość zdobycia doświadczenia zawodowego przed ukończeniem nauki oraz system dualny umożliwiający naukę zawodu rzemieślniczego.
Nasi uczniowie zdają egzamin czeladniczy i uzyskują tytuł czeladnika w danej branży. Otrzymują też Europass – dyplom w języku angielskim, który zwiększa możliwości zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej. Większość naszych absolwentów ma możliwość kontynuacji pracy u obecnego pracodawcy.
Od tego roku szkolnego realizujemy program przygotowujący do uczestnictwa w projekcie „Praktyka w niemieckich zakładach”, co wiąże się z nauką języka niemieckiego. Ale praktyka zagraniczna to nie tylko praca. Przebywając w innym kraju, młodociany pracownik będzie miał kontakt z jego kulturą, inną organizacją pracy i nowoczesną technologią.
W naszej szkole pracują życzliwi nauczyciele, wyrozumiali, ale i wymagający. Doceniamy najdrobniejsze sukcesy uczniów, które wzmacniają ich wiarę we własne możliwości. Wyposażamy młodzież w wiedzę i umiejętności umożliwiające zarówno podjęcie pracy zawodowej, jak i dalszą naukę.
Jak usprawnić system edukacji zawodowej
W naszej ocenie, najważniejsze rekomendacje to: opracowanie modelowego programu praktycznej nauki zawodu w danej branży; wsparcie pracodawców organizujących praktyczną naukę w zawodach deficytowych; szkolenia dla rzemieślników, jak zorganizować wysokiej jakości praktyczną naukę zawodu w przedsiębiorstwie; organizowanie praktyk i staży zawodowych dla uczniów; tworzenie innowacyjnych narzędzi i metod pracy oraz wymiana doświadczeń w obszarze kształcenia zawodowego i rynku pracy; organizowanie konkursów zawodowych.
Michał Kaniewski
starszy Cechu Rzemiosł Różnych w Wągrowcu
Dlaczego warto kształcić się w naszej szkole
Rzemieślnicza Szkoła Branżowa I Stopnia w Wągrowcu powstała w odpowiedzi na zapotrzebowanie lokalnego środowiska rzemieślników. Jest to placówka niepubliczna z uprawnieniami publicznej. Uczniowie praktyczną naukę zawodu odbywają w zakładach, których zdecydowana większość jest zrzeszona w Cechu Rzemiosł Różnych w Wągrowcu, będącym jednocześnie organem prowadzącym szkołę.
Otrzymaliśmy od naszych przedsiębiorców duże poparcie. Dzięki temu współpraca na linii szkoła – uczeń – pracodawca jest bardzo efektywna. Od początku wypracowaliśmy metody, które sprzyjają dobrym relacjom z pracodawcami, angażują ich w poprawę jakości kształcenia, a przede wszystkim przekładają się na dobro naszych uczniów.
Umożliwiamy naukę 32 zawodów. Najliczniejszą grupę stanowią tapicerzy, operatorzy obrabiarek skrawających oraz stolarze – a warto dodać, że zawody te znalazły się w tym roku na liście deficytowych w naszym powiecie. Jest to związane z zapotrzebowaniem rozwijających się firm z naszego regionu, które stawiają na zatrudnianie wyszkolonych przez siebie pracowników. Dla tych uczniów przygotowaliśmy też kursy dokształcające. Wykładowcami są rzemieślnicy z odpowiednim wykształceniem. Sprawia to, że przekazywana wiedza skuteczniej łączy elementy teorii z praktyką. Planujemy podpisanie umowy dotyczącej klasy patronackiej z firmą mającą wieloletnie doświadczenie w projektowaniu i produkcji mebli tapicerowanych. Dzięki temu szkoła będzie miała możliwość kształcenia zawodowego w ramach tygodniowego planu zajęć, korzystając m.in. z pomieszczeń technologicznych tego przedsiębiorstwa oraz z wiedzy zatrudnionych przez nią instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Kształcimy 86 uczniów w czterech klasach wielozawodowych. Do tej pory mury naszej szkoły opuściło 22 absolwentów – 16 z nich pracuje w firmach, w których odbywali zajęcia praktyczne.
Jak usprawnić system edukacji zawodowej
Powoli zyskujemy coraz większe zaufanie pracodawców oraz uczniów. Nadal jednak borykamy się z pewnymi problemami. Na przykład chcielibyśmy zapewnić dokształcanie teoretyczne z przedmiotów zawodowych wszystkim uczniom podczas zajęć w szkole, a nie na czterotygodniowych kursach. Wówczas przyswajaliby wiedzę systematycznie i w o wiele większym wymiarze godzinowym. Ponadto bardzo chcielibyśmy wprowadzić naprzemienny system nauki – tydzień w szkole i tydzień w przedsiębiorstwie – co umożliwiłoby efektywniejsze planowanie pracy ucznia w firmie. Niestety, ze względu na małą liczbę uczniów w poszczególnych zawodach wprowadzenie takiej formy kształcenia przewyższa możliwości finansowe naszej szkoły.
Beata Rzepiela
dyrektor biura Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu
Dlaczego warto kształcić się w naszej szkole
Branżowa Szkoła I Stopnia w Krynicy-Zdroju jest prowadzona przez Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Nowym Sączu od 1 września 2007 r. To placówka niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej, kształcąca pracowników młodocianych w klasach wielozawodowych. Od początku działalności zajęcia odbywają się w systemie dualnym. Dzięki temu nasi absolwenci wchodzą na rynek pracy jako wykwalifikowani pracownicy. Praktyczna nauka zawodu w rzeczywistym środowisku pracy przygotowuje ich do samodzielności zawodowej, co przejawia się w tym, że często prowadzą własną działalność gospodarczą.
Dualny system kształcenia to bardzo ważny, lecz nie jedyny argument, dla którego uczniowie gimnazjów chętnie wybierają naszą szkołę. Dzięki ciekawym programom wychowawczym młodzież zdobywa wiedzę o wielu zagrożeniach i sposobach radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Organizowane każdego roku wycieczki zagraniczne z cyklu „Poznajemy stolice europejskie” uczą natomiast historii, geografii i kultury innych narodów. Są też niezwykłą przygodą i pozostawiają niezapomniane wspomnienia. Doskonałą okazją do wymiany doświadczeń zawodowych i kulturowych są także staże zagraniczne w ramach programu Erasmus+. Dodatkowo, życzliwe i indywidualne podejście do każdego ucznia tworzy przyjazny klimat i dobrą atmosferę. Duże znaczenie ma dla nas to, że absolwenci są naszymi najlepszymi ambasadorami.
Jak usprawnić system edukacji zawodowej
Usprawnienie systemu edukacji zawodowej to temat, na który należy spojrzeć z wielu stron. Aby pracodawcy nadal mogli odpowiedzialnie angażować się w kształcenie, niezbędne jest zapewnienie im odpowiednich instrumentów finansowych i prawnych. W systemie edukacji należy też zagwarantować wystarczające środki finansowe i materialne tak, aby wiedza była przekazywana uczniom w sposób ciekawy i efektywny.
____________________________
[1] K. Bondyra, W. Jagodziński, A. Świdurska, 2016, Wielkopolskie rzemiosło w procesie kształcenia kadr, Przegląd Zachodni, Poznań, 2 (359) 2016, Instytut Zachodni, Poznań, 131-152.
[2] K. Bondyra, A. Świdurska (red.), 2015, Fach w rękach. Kształcenie dualne w rzemiośle, M-Druk, Poznań.
[3] M. Kabaj, 2012, Wpływ systemów kształcenia zawodowego na zatrudnienie i bezrobocie młodzieży, IPiSS, Warszawa.
[4] A. Stępnikowski, 2012, Efektywność zatrudnieniowa pracowników młodocianych w kontekście wydatków Funduszu Pracy, Związek Rzemiosła Polskiego, Warszawa.
[5] S. Sobczyk, 2016, By dualne znaczyło dualne, Raport specjalny „Dlaczego kształcenie dualne”, My Zawodowcy nr 1.
[6] Szkoły Rzemiosła – informator, 2018, Związek Rzemiosła Polskiego.