W Polsce działa zaledwie kilkanaście szkół przyzakładowych. Jedną z nich jest Zespół Szkół Budowlanych Przyzakładowych Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Chemobudowa-Kraków SA.
Transformacje ustrojową i gospodarczą przetrwały nieliczne szkoły przyzakładowe i… radzą sobie doskonale. Do tego wąskiego i prestiżowego grona należy między innymi Zespół Szkół Budowlanych Przyzakładowych Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego Chemobudowa-Kraków SA.
Najprostszy pomysł na wykwalifikowanych pracowników
Szkoły przyzakładowe w Polsce powołano ustawą z 2 maja 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy. Ich powstanie było koniecznością, gdyż szybko rozwijająca się wówczas gospodarka potrzebowała natychmiast wykwalifikowanych pracowników. Dla młodzieży kończącej szkołę podstawową był to jeden z najszybszych sposobów zdobycia zawodu i niemal pewnej pracy.
Programy nauczania, składające się z trzech elementów – przedmioty ogólnokształcące, zawodowe oraz praktyczna nauka zawodu – były zgodne z wymaganiami wobec szkół dla młodzieży niepracującej. Przyjęto zasadę, że w kształceniu zawodowym ok. 50 proc. zajęć dydaktycznych przeznaczanych będzie na praktyczną naukę zawodu. Placówki podlegały między innymi ministerstwom. Każdy z sześciu resortów – budownictwa i przemysłu maszyn budowlanych, przemysłu maszynowego, przemysłu lotniczego, przemysłu chemicznego, górnictwa i energetyki oraz transportu – nadzorował ponad 100 szkół przyzakładowych. Pozostałe resorty prowadziły po kilkadziesiąt.
Wraz ze zmianami ustrojowymi po 1989 r. i wynikającą z nich prywatyzacją dla większości państwowych zakładów szkoły przyzakładowe stały się jedynie finansowym balastem. Wówczas nie zdawano sobie jeszcze sprawy, że wkrótce pozyskanie wykwalifikowanej kadry stanie się jednym z najpoważniejszych problemów uniemożliwiających rozwój. Jednym z niewielu pozytywnych wyjątków było utworzone w 1949 r. Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Numer 3 (obecnie: Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Chemobudowa-Kraków SA), które w 1960 r. powołało do życia szkołę przyzakładową. Obecnie Zespół Szkół Budowlanych Przyzakładowych PBP Chemobudowa-Kraków SA jest jedną z niewielu tego typu placówek w Polsce.
Od budowlańca po fryzjera
W skład krakowskiej szkoły wchodzą technikum młodzieżowe, zasadnicza szkoła zawodowa oraz liceum ogólnokształcące dla dorosłych. Uczniowie kształcą się w zawodach budowlanych i mechanicznych: technik budownictwa, technik urządzeń sanitarnych, technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie, monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych, stolarz, murarz-tynkarz, technik pojazdów samochodowych, technik mechanik mechanik pojazdów samochodowych oraz mechanik motocyklowy.
– Nasza oferta edukacyjna opiera się na dwóch głównych blokach tematycznych. Pierwszym są zawody budowlane, a drugim – mechaniczne. W 2012 r. przejęliśmy także uczniów jednej z likwidowanych w Krakowie szkół i kształcimy dodatkowo w zawodzie fryzjer – mówi mgr Beata Głuch, dyrektor placówki.
W szkole zasadniczej większość stanowią uczniowie o specjalności budowlanej. W technikum zdecydowanie popularniejsze są specjalności mechaniczne. Uczęszczający do szkoły zawodowej od początku edukacji mają status młodocianego pracownika. Dzięki temu już w czasie nauki liczy się im staż pracy. Nauka odbywa się w trybie naprzemiennym – tydzień praktyk i tydzień nauki w szkole.
– Większość uczniów klas budowlanych odbywa praktyki w Chemobudowie, natomiast mechanicznych w firmach współpracujących z naszą szkołą – mówi dr inż. Piotr Kordzikowski, wicedyrektor zespołu szkół.
Przyszli fryzjerzy, którzy także mają status pracowników młodocianych, dwa dni spędzają w szkole, a trzy dni w zakładach fryzjerskich. Część z nich podchodzi do egzaminów w Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, natomiast pozostali do egzaminu czeladniczego w izbie rzemieślniczej.
Uczniowie technikum, zgodnie z kodeksem pracy, nie mogą mieć statusu pracownika młodocianego. W pierwszej klasie nie mają zajęć praktycznych, a w drugiej i trzeciej w programie przewidziano dzień szkolenia praktycznego tygodniowo. Trzecioklasiści zobowiązani są też do odbycia czterotygodniowej praktyki zawodowej.
Mimo że krakowska placówka jest szkołą przyzakładową Chemobudowy-Kraków, współpracuje w zakresie praktycznej nauki zawodu z wieloma firmami i instytucjami, między innymi z Skorut Systemy Solarne sp. z o.o. w Myślenicach, Datacomp sp. z o.o. w Krakowie, Athenasoft w Warszawie, Koprinet sp. z o.o. w Koszalinie, Vesbo Poland w Łodzi, Frapol Klimatyzacja i Wentylacja sp. z o.o. w Krakowie, Miejskim Przedsiębiorstwem Energetyki Cieplnej SA w Krakowie oraz Głównym Instytutem Górnictwa w Katowicach. Należy ponadto do Małopolskiego Klastra Edukacyjnego przy Krakowskim Parku Technologicznym.
– Planujemy poszerzyć współpracę z nowosądeckim FAKRO oraz nawiązać kontakt z Krakowskim Przedsiębiorstwem Gospodarowania Maszynami Budowlanymi sp.z o.o. w Krakowie – mówi Piotr Kordzikowski.
Dużą wartością w procesie kształcenia jest współpraca szkoły z Politechniką Krakowską im. Tadeusza Kościuszki (w tym z należącym do niej Małopolskim Centrum Budownictwa Energooszczędnego) oraz Wydziałem Inżynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Dzięki temu uczniowie mogą korzystać z nowoczesnych baz dydaktycznych uczelni.
Budowa to życie
Na czym polega przewaga szkoły przyzakładowej nad prowadzoną przez samorząd?
– W placówkach samorządowych praktyczna nauka zawodu odbywa się głównie w centrach kształcenia praktycznego. Uczniowie mają tam do dyspozycji dobrze wyposażone pracownie, ale nie są to naturalne warunki pracy – mówi Piotr Kordzikowski. – Przewagą szkoły przyzakładowej jest to, że oprócz wiedzy stricte książkowej oferuje pracę w firmie. W trakcie praktyk uczeń poznaje cały zakład, a nie wybrane działy. Dzięki temu uczy się, jak funkcjonuje przedsiębiorstwo, ma kontakt z pracownikami, wchodząc w interakcje personalne. To wiedza i umiejętności, których nie zdobędzie w nawet najlepiej wyposażonych centrach kształcenia praktycznego – dodaje.
Zdecydowana większość uczących się zawodu w szkole przyzakładowej nie ma też problemu ze znalezieniem pracy. Ci, którzy kształcą się w zawodach budowlanych i robią to z zaangażowaniem, mogą liczyć na zatrudnienie w Chemobudowie. Uczniowie kształcący się w pozostałych zawodach często jeszcze podczas edukacji dostają propozycje pracy.
Placówka nie ogranicza aktywności do realizowania podstawy programowej. Uczestniczy w wielu projektach finansowanych z funduszy Unii Europejskiej, takich jak „Lepsza szkoła, lepsza przyszłość”, „Budujemy i naprawiamy z pasją i na miarę Europy”, „Praktyki europejskie techników budownictwa i techników pojazdów samochodowych”, „Modernizacja szkolnictwa zawodowego w Małopolsce”, „Od nauki do zatrudnienia – staże zawodowe 25 uczniów w przedsiębiorstwach w Niemczech”. Między innymi dzięki temu uczniowie od kilku lat mają możliwość odbywania czterotygodniowych praktyk zawodowych w Niemczech i Hiszpanii. Zdobywają też dodatkowe uprawnienia w trakcie licznych kursów: prawa jazdy kategorii B, spawania metodą TIG, obsługi wózków widłowych, obsługi urządzeń energetycznych do 1 KV, diagnozowania OPD II i EOBD, wykonywania prac na wysokości, kosztorysowania AutoCAD oraz montażu przewodów światłowodowych.
Ważnym elementem wychowania młodych ludzi w krakowskiej szkole jest ich zaangażowanie w akcje charytatywne. Od wielu lat uczniowie pomagają podopiecznym Domu Pomocy Społecznej Zgromadzenia Córek Bożej Miłości w Prusach, a także biorą udział między innymi w akcjach Pomóż i Ty, Góra Grosza, Pola Nadziei, Gwiazdka dla Zwierzaków, Młoda Krew Ratuje Życie i Szlachetna Paczka. Pomagając potrzebującym, często wykorzystują wiedzę i umiejętności zdobyte w szkole. Na przykład wspierając projekty „Kolorowy dom” i „Nowe barwy”, realizowane w Krakowie przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, podczas zajęć praktycznej nauki zawodu wykonują drobne remonty w mieszkaniach osób chorych, starszych i niepełnosprawnych.
W 2010 r. za szczególne osiągnięcia w działaniach na rzecz miasta szkoła została uhonorowana przez prezydenta Krakowa odznaką „Honoris gratia”. Za współpracę z przedsiębiorstwami wyróżniono ją natomiast w konkursach Fundacji Wspierania Rozwoju Innowacji i Kreatywności InnCrea „Szkoła najlepsza we współpracy ze światem pracy” oraz „Małopolska szkoła z pasją” (edycja 2015) zorganizowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Ponadto placówce przyznano certyfikat za udział w ogólnopolskim konkursie„Innowacyjna szkoła zawodowa na rynku pracy” zorganizowanym przez Studium Prawa Europejskiego w Warszawie.
Andrzej Rembowski
